W maju 2011 r. Fundacja Republikańska pracująca na zlecenie Klubu Parlamentarnego Prawo i Sprawiedliwość zakończyła pierwszy etap pracy nad projektem utworzenia w Polsce instytucji Rzecznika Praw Podatnika. Owocem tych prac jest gotowy projekt ustawy powołującej Rzecznika Praw Podatników (RPP), w stosunku do którego Klub Parlamentarny Prawo i Sprawiedliwość w dniu 12 maja zainicjuje proces legislacyjny.
Następne planowane działania to poddanie projektu debacie publicznej, budowa koalicji poparcia dla projektu i wspieranie przeprowadzenia projektu ustawy przez proces legislacyjny.
Informacje ogólne
Problemy inflacji norm prawa podatkowego, nadużyć administracji podatkowej, braku jednolitych interpretacji i kosztów związanych z rozwiązywaniem problemów wynikających ze złego prawa podatkowego są znane wszystkim przedsiębiorcom w Polsce i są realnym kosztem dla całej polskiej gospodarki. Dotychczas państwo bądź to lekceważyło te problemy bądź też próbowało je rozwiązywać poprzez kolejne modyfikacje prawa podatkowego i rozbudowę aparatu urzędniczego Ministerstwa Finansów. Obie te metody przynoszą niestety skutki odwrotne do zamierzonych.
Zdaniem PiS jedynie zmiana systemowa może odwrócić obecny trend coraz większego komplikowania prawa podatkowego i dodawania coraz większych obciążeń przedsiębiorcom, a także zapewni większą ochronę praw podatników przed arbitralnymi działaniami zarówno na poziomie tworzenia jak i stosowania prawa podatkowego. Taką zmianą systemową jest powołanie Rzecznika Praw Podatnika – nowej, skromnej, wyspecjalizowanej instytucji z wyraźnie postawionymi celami i klarownym katalogiem kompetencji.
Nasza propozycja wynika z szerszej refleksji nad problematyką ochrony praw podatnika i analizy rozwiązań zagranicznych. Tworzenie instytucji RPP jest rozwiązaniem praktykowanym w krajach anglosaskich (np. Kanada), a w krajach UE spotykane są różne inne rozwiązania umożliwiające pozasądowe rozwiązywanie konfliktów na linii podatnik – administracja podatkowa (Francja, Austria) i wyspecjalizowane komórki w ramach regionalnych rzeczników o kompetencji ogólnej (np. Włochy). W krajach Europy Środkowo-Wschodniej, w których od lat trwają dyskusje na temat powołania odpowiedników rzecznika praw podatnika, nasza propozycja byłaby rozwiązaniem pionierskim, które mogłoby posłużyć za wzór i punkt odniesienia dla innych państw regionu. Samodzielnego Rzecznika Praw Podatnika stworzono także w niektórych państwach rozwijających się (Indie, Pakistan, Bangladesz).
WIĘCEJ INFORMACJI NA STRONIE: http://rzecznikpodatnikow.pl/
Jaki status i kompetencje będzie miał RPP?
Na gruncie prezentowanego projektu ustawy Rzecznik Praw Podatnika z jednej strony ma być organem wspomagającym podatników w zakresie ich indywidualnych spraw toczących się przed organami skarbowymi lub przed sądami, z drugiej zaś ma dbać o jakość prawa podatkowego w Polsce i organem nadzoru nad administracją rządową sprawowanego przez Parlament. RPP ma być organem powoływanym przez Sejm i zatwierdzanym przez Senat na 5-letnią kadencję bez prawa reelekcji. RPP będzie wyspecjalizowanym organem wspierającym posłów w sporach z Ministerstwem Finansów w tak trudnych i złożonych sprawach, jak te dotyczące prawa podatkowego.
Do kompetencji RPP należy:
- w przypadku wątpliwości co do legalności działań organów podatkowych, wspomaganie podatników (na ich wniosek bądź z urzędu) w sporach z aparatem skarbowym,
- udział w postępowaniach podatkowych przed sądami administracyjnymi,
- zwracanie się do Ministra Finansów z wnioskiem o wydanie ogólnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w sprawach w których minister wydaje rozbieżne interpretacje indywidualne,
- zwracanie się do właściwych organów z wnioskiem o podjęcie stosownej inicjatywy ustawodawczej,
- informowanie RPO o zasadności skierowania danej sprawy do Trybunału Konstytucyjnego,
- przedstawianie właściwym organom, organizacjom i instytucjom oceny i wnioski zmierzające do zapewnienia skutecznej ochrony praw podatnika i usprawnienia trybu załatwiania ich spraw,
- coroczne raportowanie Sejmowi i Senatowi o swojej działalności oraz o stanie przestrzegania prawa podatkowego w Polsce,
- organizowanie działalności edukacyjnej i informacyjnej w dziedzinie ochrony praw podatników,
Wyposażenie RPP w takie kompetencji pozwala stworzyć organ, które będzie w stanie skutecznie chronić prawa podatników, skłaniać organy do przestrzegania prawa podatkowego oraz inicjować zmiany prawne zmierzające w kierunku deregulacji prawa podatkowego w Polsce.
Dlaczego tej samej pracy nie może wykonywać Rzecznik Praw Obywatelskich?
RPP ma być organem wyspecjalizowanym wyłącznie w zagadnieniach podatkowych. Ze względu na skomplikowanie materii podatkowej oraz coroczny przyrost przepisów prawa w tej dziedzinie, która ma bezpośredni wpływ na każdego obywatela, inicjatorzy projektu uznali za zasadne powołanie organu, który będzie wyposażony w specjalne kompetencje w zakresie postępowań podatkowych, tak aby móc zapobiegać negatywnym praktykom podatkowym i inicjować zmiany w zakresie modyfikacji i ulepszenia otoczenia podatkowego przedsiębiorców i obywateli. RPO z racji swojej pozycji konstytucyjnej jest organem, który zajmuje się szeroką paletą praw i wolności obywatelskich oraz ma odpowiednie instrumenty do ich ochrony. W ramach tych kompetencji ochrona praw podatnika jest jednak wyjątkowym zagadnieniem, bowiem dysproporcja pomiędzy siłą działań organów skarbowych a możliwościami obrony podatników jest nadwymiar widoczna. Wymaga to stworzenia wyspecjalizowanej instytucji, która zapewni praworządność w egzekwowaniu danin publicznych. W ramach swoich kompetencji RPP nie będzie organem konkurencyjnym wobec RPO, a wręcz odwrotnie, bowiem na gruncie projektu ustawy będzie zobowiązany do współpracy w określonym zakresie.
W jakich konkretnie sytuacjach RPP będzie interweniował?
RPP interweniuje bezpośrednio (na wniosek podatnika lub z urzędu) w sytuacji gdy poweźmie uzasadnioną wątpliwość co do legalności działania organów skarbowych, w tym w szczególności jeśli uzna, iż istnieje uzasadnione podejrzenie wystapienia:
- błędów, omyłek lub przeoczeń organów skarbowych,
- naruszenia przepisów prawa materialnego lub postępowania przez ogany skarbowe,
- nieuzasadnionej zwłoki przy podejmowaniu czynności przez organy skarbowe,
- niewyczerpującej lub wprowadzającej w błąd informacji udzielonej w dowolnej formie przez organy skarbowe,
- zachowania personelu organów skarbowych, naruszających zasadę zaufania obywatela do organów państwa.
W tym celu RPP ma szereg instrumentów prawnych aby skutecznie zapobiegać takim działaniom w przyszłości.
Budżet RPP będzie zbliżony do budżetu Rzecznika Praw Dziecka, tj. co najwyżej 7 mln. zł rocznie. Wydatek ten zostanie z wielokrotnością skompensowany oszczędnościami administracji państwowej ponoszonymi w związku z kosztami postępowań podatkowych i odszkodowań przyznawanych przedsiębiorcom w wyniku tych postępowań. Zasądzone ostatnio odszkodowanie na rzecz spółki JTT (29 mln. zł + 17 mln. zł odsetek) w tym jednym przypadku pokryłoby koszt funkcjonowania RPP przez dwie kadencje.
Mając za cel uniknięcie tworzenia nieefektywnych i drogich instytucji proponujemy powołanie RPP tylko na jedną kadencję. Przedłużenie istnienia tej instytucji będzie możliwe w drodze nowelizacji ustawy o RPP przez parlament, poprzedzonej debatą publiczną nad efektywnością pracy RPP.
